Kerki Rincon 80 Ana
Zoals u allemaal nu wel weet, werd onze kerk in Rincon 80jaar geleden gebouwd en in gebruik genomen. Dat kwam zo: Tot in de twintiger jaren van de vorige eeuw heeft de hele Verenigde Protestantse Kerk van Bonaire voortdurend zwaar geleden onder vacatures predikanten. Hoewel er wel degelijk behoefte bestond en er toch kerkleden die op Bonaire woonachtig waren, bleek het vanuit Aruba dan wel Curacao vrijwel ondoenlijk pastorale hulp te verlenen, laat staan geregeld in diensten voor te gaan. De toestand verbeterde zienderogen toen er uiteindelijk vanuit Aruba een predikant kon worden aangetrokken, te weten dominee Aaldert van Essen, een oud-zendeling in het voormalig Nederlands Indie. Hij startte zijn werkzaamheden op 29 december 1928. Door zijn enorme inzet liep het ledental van de gehele VPKB op tot 38 lidmaten.De huisdoop, aanvankelijk op Bonaire algemeen zo in gebruik dat de kerk niet eens een doopvont bezat, werd vervangen door de doopbediening tijdens de kerkdienst. Vooral in het dorp Rincon werden veel kinderen geboren. Ds. Van Essen kon als oud-zendeling deze mensen niet aan hun lot overlaten en begon met de in 1916 uitgekomen Papiamentse vertaling van het Nieuwe Testament te colporteren. Na een paar bezoeken van Van Essen aan Rincon kwamen tenslotte op zondag 12 juli 1932 vijftien (!) als katholiek te boek staande bewoners naar de avonddienst in de protestantse kerk van Playa. Plaatselijke en persoonlijke onenigheden, enz. hadden in Rincon een gespannen toestand doen ontstaan tussen de pastoor en enige gelovigen. Na afloop van de avonddienst gaven de mensen van Rincon te kennen tot de VPKB te willen overgaan; ze verzochten ds. Van Essen voor hen in Rincon kerkdiensten te leiden. Hierop werd eerst ten huize van Shon Silvester Beaumont in Rincon de eerste kerkdienst gehouden. Ds. Van Essen reisde zeer regelmatig naar Rincon. Op 21 augustus 1932 werd voor de eerste maal te Rincon het Heilig Avondmaal bediend. En op 31 october van dat jaar was het aantal protestanten in Rincon gestegen tot 35. Weldra werd besloten een eigen kerkje te bouwen en dank zij de steun van velen, met name op Curacao, slaagde men erin het benodigde geld bijeen te krijgen. Op 22 februari 1934 legde gezaghebber Herman B.C. Schotborgh de eerste steen. Onder leiding van A.J. Neuman, in de wandeling bekend als Shon Bambam, werd het werk in enkele maanden (!!!) voltooid. Op 27 mei 1934 is de kerk in Rincon ingewijd door ds. Van Essen en ds. Carel E.H.J. Milet de St. Aubin die hiertoe uit Curacao was overgekomen, met de tekst: “Tot hiertoe heeft de Heer zelf ons geholpen”, 1 Samuel 7,12. Natuurlijk willen we dat gedenken. Daartoe is er een commissie gevormd die festiviteiten rond de kerk organiseert,etc. Elders in onze krant vindt u meer bijzonderheden. De eerste festiviteit is al geweest, te weten een maanwandeling rond Rincon welke gehouden werd in de week voor Palmpasen. Natuurlijk gekleed in het prachtige t-shirt 80 Ana Kerki Rincon. Redelijk geaccidenteerd terrein, oplopend, heuvelachtig, kortom een uitdaging was het. Het is een genot om de tocht te maken samen met anderen. Zo liep ik de laatste kilometers samen op met Walter Coffie. We werden als wandelaars behoorlijk verwend, met water, en eventueel pleisters voor de opgelopen blaren.Er waren geen uitvallers. En bij aankomst bij onze kerki was er verrukkelijke kippensoep, heerlijk fruit en mooie woorden. Wanneer lopen we weer…? J
Ouderenbezoek
Tijdens de laatste kerkenraadsvergadering, werd me onder meer gevraagd waar ik de nadruk van mijn werk als dominee wil gaan leggen. Welnu, naast pastoraat en catechese/gespreksgroepen en natuurlijk de zondagse eredienst zou ik ook mijn aandacht willen geven aan de groep oudere kerkleden. Ik hoop dan ook met hen de komende tijd kennis te maken. Ik denk dan aan de groep van gemeenteleden van 75 jaar en ouder. Het zou prachtig zijn om juist voor deze “Grandinan” iedere maand iets extra’s te kunnen organiseren. Ik denk dan aan een gemeenschappelijke gezellige ochtend, met koffie of fris, waar we samen zingen, nadenken over een bepaald onderwerp en waar we samen een hoop plezier kunnen hebben. Waar verhalen de revue passeren over Bonaire, of uit uw eigen leven. De plaats waar we bijeenkomen, de organisatie die dat allemaal gaat regelen, de mensen die eraan mee willen werken,tja, het is nog maar een idee. Maar ik zou het geweldig vinden als dat in de nabije toekomst gaat werken. Doet u mee? Of wilt u graag met mij een keer per maand zo’n Grandinan ochtend organiseren? U kunt zich opgeven via mijn telefoonnummer of via mijn email adres: benh2202@gmail.com
Zondagsediensten
Er zijn twee diensten op zondag morgen.
In Rincon begint de dienst om 08.30 uur.
In Kralendijk begint de dienst om 10.00 uur.
De Geest op de Benedenwinden
Het blad Kerkinformatie van de Protestantse Kerk vroeg me over mijn ervaringen op Bonaire. Het artikel verscheen in het oktober nummer van het blad.
De vraag kwam totaal onverwacht. Of ik zo’n twee à drie maanden (waarnemend) predikant op Bonaire zou willen zijn. Predikant? Bonaire? Ooit heb ik na een zogenaamd preparatoir examen in de classis Hengelo een gereformeerde preekbevoegdheid gekregen. Maar van het ambt is het nooit gekomen. Maak je geen zorg, zeiden ze. Het gaat om pastoraat en zondagse erediensten. Doop en avondmaal doen echte predikanten.
Geleidelijk aan begon ik te wennen aan het idee. Ik werd nieuwsgierig. Zou de manier waarop ik hier, her en der in het land, preek zo maar op Bonaire toepasbaar zijn? Hoe lopen pastorale gesprekken in een totaal andere cultuur?
Het begrip ‘10/10/10’ zegt ons hier in Nederland niks. Op de Antillen is dat heel anders. Op tien oktober 2010 werd de nieuwe Koninkrijksovereenkomst van kracht. Curaçao en Sint Maarten werden aparte landen, zij het binnen het Koninkrijk. Aruba had die status aparte al. Bonaire koos tegengesteld en werd met Saba en Sint Eustatius een bijzondere Nederlandse Gemeente. Voor de kerk op Bonaire was de Overeenkomst vooral van belang omdat zij Kerk en Staat van elkaar scheidde. Tot 10/10/10 betaalde de Overheid het salaris van de geestelijken. Na die datum niet meer. Zij het dat als overgangsbepaling alle geestelijken, die op 10/10/10 in dienst waren, worden doorbetaald tot vertrek of emeritering.
De protestantse gemeente van Bonaire had pech. Op 10/10/10 was zij vacant. De laatste predikant vertrok eind 2009 naar een andere gemeente. Er was een opvolger. De kerkenraad had haast gemaakt en de benoemingsbrief ruim voor 10/10/10 ter tekening naar Curaçao gestuurd. Er was gebeld, geschreven, gesmeekt en gebeden, maar de benoemingsbrief bleef in een la tot na 10/10/10 en toen hoefde het niet meer. De kerk moest voortaan zelf het salaris van de predikant opbrengen.
Dat lukte niet. Er was nauwelijks geld in kas. Een systeem van vrijwillige bijdragen was er nooit geweest en stamp je ook niet zo maar even uit de grond. De beoogde dominee zag af van zijn benoeming en bleef in Suriname. De gemeente bleef vacant en stond voor de vraag: Hoe nu verder?
Zo kwam ik in beeld. Als tijdelijke kracht, voor wie de gemeente alleen de reis en de huisvesting hoefde te betalen. Met drie andere, kersverse, collega’s van mij is de waarneming nu tot 1 januari 2014 geregeld. Die drie zijn de huidige Apeldoornse Doopsgezinde predikante Wilma de Groot-van der Linden, oud luchtmacht predikant Ben Hengeveld, die er nu is, en de Noordwijkse PKN gemeentepredikant Broer Roolvink.
De kerkdienst op mijn eerste zondag op het eiland had een bijzonder karakter. Mijn voorgangster Wilma de Groot nam afscheid. Ik mocht preken en me zo aan de gemeente voorstellen. De dienst werd niet in het kerkgebouw aan het Plasa Reina Wilhelmina in Kralendijk gehouden, maar bij een van de gemeenteleden thuis. Onder een pergola was een opstelling gemaakt van houten stoelen voor een tafel die met een kleed, wat groen en kaarsen in een glazen potje – de steeds waaiende passaat maakt korte metten met ‘los brandende’ kaarsen – tot liturgische tafel was omgetoverd. Op de houten stoelen, bij elkaar, zaten de Bonaireaanse gemeenteleden. Er om heen, op zelf meegebrachte stoelen, in aparte groepjes de Nederlanders. Meer op afstand, toch betrokken. Toen ik de gemeente beter leerde kennen, begreep ik hoe kenmerkend die opstelling was. De kern van de kerk zijn de Bonaireanen. De Nederlanders vormen de ring om hen heen. Ze komen en gaan. Sommigen zijn gepensioneerd, hebben hun huis in Nederland aangehouden en zijn er een half jaar. Anderen wonen er permanent maar gaan op den duur toch ook weer terug. Weer anderen hebben er een baan. Tijdelijk of vast. Slechts voor een enkeling is Bonaire de eindbestemming. En dan zijn er de vakantiegangers die binnenlopen als ze toevallig zondag op het eiland zijn.
De Bonaireaanse gemeenteleden zijn de nazaten van een paar families die in 1932 ruzie kregen met de pastoor van Rincon, een dorp noordelijk op het eiland zo’n twintig minuten rijden van de hoofdstad Kralendijk. De Antillen zijn in hoofdzaak (85%) katholiek. Deze families waren dat ook. Over de reden van de ruzie lopen de meningen uiteen. Weigerde de pastoor de doop van een onecht kind zonder dat er schuld beleden werd? Waren er al spanningen en kwamen die tot uitbarsting toen de pastoor een Nieuwe Testament in het Papiamento in stukken scheurde voor de ogen van een aantal parochianen dat hem had verzocht om hulp bij het lezen?
Hoe ook, de dissidenten pikten het niet en zochten contact met ds. A. van Essen, de toenmalige predikant van Kralendijk. Die ontving hen met open armen. Achteraf gezien kwamen ze precies op het goede moment. In februari van datzelfde jaar 1932 had de kerkenraad een vertrouwelijke brief gekregen van de Gouverneur op Curaçao. Het was de crisistijd van de jaren dertig van de vorige eeuw en de Gouverneur moest bezuinigen. Hij had gehoord dat het kerkbezoek op Bonaire tot minimale proporties was ineen geschrompeld. Als er toch geen belangstelling was, zo vroeg hij zich schrijvende wijs af, was het dan wel nodig de betaling van het predikantentraktement door de overheid voort te zetten? Zelden heb ik een opgewektere, tevredener brief gelezen dan die welke de kerkenraad in november van datzelfde jaar terug schreef aan de Gouverneur. Hoezo geen belangstelling? De zaak bloeide als nooit tevoren. Tientallen Bonaireanen hadden zich bij de kerk aan gesloten. Er kwam een nieuw kerkgebouw in Rincon. De kerk had een totaal ander karakter gekregen. En zo was het. De kerk was een mix geworden tussen Bonaireanen en Nederlanders. Nergens op de Antillen vind je een protestantse kerk buiten de hoofdstad, de plek van de elites en de Nederlanders. op Bonaire, in Rincon wel.
Dat eigen karakter merk je tot de dag van vandaag. Muziek speelt een belangrijke rol in de kerkdienst. Er wordt prachtig en meeslepend gezongen. Tijdens een dienst staan alle ramen open. De altijd waaiende wind blaast de liederen het Wilhelminaplein over richting zee. Op Bonaire kennen de mensen elkaar. Het hele eiland telt maar 16.000 inwoners. In Ermelo wonen er 26.000, 10.000 meer. De ledenlijst van de Protestantse kerk telt zo’n 160 namen. De Bonaireaanse lidmaten voelen zich in het bijzonder verantwoordelijk voor de kerk: wat hun grootouders begonnen, willen zij voortzetten.
Tussen Bonaireanen en Nederlanders zijn flinke culturele verschillen. Veel dingen, en tot die dingen hoort zeker de besluitvorming, zijn anders, gaan anders dan in Nederland. Soms is dat wennen. Maar als je zorgt dat je over je verbazing heen bent, voordat je iets zegt, is daar goed over te praten. Er is meer iets van overlaten, over je heen laten komen. Je merkt het ook in de pastorale gesprekken. Mensen daar zijn niet anders. Eenzaamheid, verdriet, rouw, zoeken naar geluk vind je daar net zo goed als hier. Maar soms lijkt het tastbaarder. Er zit melancholie in de lucht. Komt het door de wind, die er altijd waait? Komt het door het slavernijverleden, dat zo veel lijden heeft gebracht? Je proeft ook fierheid. Iets van de krijgsbanier tot in Gods handen dragen. Het protestantisme is er wat meer een manier van leven, wat minder alleen een kwestie van geloof.
Met een paar vrienden ben ik bezig een Stichting op te richten. De Stichting Vrienden van de Verenigde Protestantse Gemeente van Bonaire (VPGB). Begin eens met solidariteit dichtbij huis, dachten wij. Begin eens met een kerk waar behalve in het Papiamento ook in het Nederlands gepreekt en gezongen wordt. Iets exotisch en tegelijk iets vertrouwds. Vrolijker, levenslustiger, gelovig op een meer vanzelfsprekende wijze. Onderhoud die band zoals je met vrienden banden onderhoudt, verbaas je over de diversiteit van de Geest en ervaar opnieuw dat de Geest waait waarheen Hij wil.
